Begrafenisritueel

Voor het Toraya volk draait het leven om de dood. Het neemt een grote plaats in en creëert verbondenheid en saamhorigheid. Het leven eindigt hier op aarde, maar gaat door in de hemel. De Toraya’s zijn inmiddels geïntroduceerd in het Christendom door de Nederlanders, maar verweven in deze religie blijven zij de oorspronkelijke tradities in stand houden. De tradities die op hun beurt voortkomen uit het animisme (het geloof dat alles een ziel heeft) werken volgens de meeste gelovige in harmonie samen met het Christendom.

Wanneer iemand komt te overlijden worden een tal van zaken in werking gesteld. Ten eerste ziet de familie de overledene nog niet als dood, maar bestempelen ze hem/haar als ‘ziek’. Ingebalsemd en wel plaatsen ze degene aan de zuidkant van het huis. Het staat symbool voor het feit dat de ‘zieke’ nog op de aarde rondhangt. Zuid staat immers voor de onder en dus dichterbij de aarde. Er worden sigareten, eten en drinken naast de persoon geplaats alsof deze nog in levende lijve aanwezig is. De familie overlegd met de hoofden van het dorp hoe ze de begrafenis voor hun zien. Hoeveel geld, hoeveel gebouwen, hoeveel offers, waar gaat de begrafenis plaats vinden en waar wordt het lichaam uiteindelijk begraven? Daarna start het proces om het geld dat nodig is bij elkaar te sparen. Een enkele begrafenis kan voor sommige families zo duur zijn dat er jaren over heen gaan om het bij elkaar te sprokkelen. Ondertussen geniet een dooie in je huis mee van een lekker biertje en een kaasplankje… Je zou zeggen dat het gaat stinken, maar volgens de gids zijn de sjamanen erg goed met natuurlijke kruiden en planten. Dit zou de stank moeten voorkomen…

In Torayaland is de waterbuffel van belangrijke waarde. De buffels zorgen voor geluk en helpen de mensen op het land. Ze ondersteunen in de rijstvelden met spullen vervoeren en de grond omploegen. Er wordt dan ook goed voor ze gezorgd. Nou ja, ze krijgen nog steeds een ring door hun neus en worden overal mee naar toe gesleept, maar ze krijgen ook genoeg eten, worden twee keer per dag gewassen en uitgelaten. De meeste kinderen krijgen een waterbuffel cadeau waar ze vervolgens hun leven voor zorgen. Best een flink cadeau als je bedenkt dat een ‘simpele’ buffel gemiddeld 50 miljoen (300 euro) kost. De dure exemplaren zijn buffels met hun beide hoorns omlaag of één van de twee omlaag en de ander omhoog. De duurste zijn witte met zwarte vlekken en blauwe ogen. Als je een echt goede waterbuffel wilt kopen dan ben je rond de 1 biljoen rupiah (60.000 euro) kwijt. De toraya’s geloven dat het geluk van de buffel op aarde voortgezet moet worden in de hemel. En hoe meer buffels er mee gaat hoe meer geluk. Dat betekend dat het mogelijk is om op belangrijke begrafenissen zo’n 100 buffels richting de hemel te sturen. Deze moeten allemaal gekocht of gedoneerd worden en met een gemiddelde prijs van zo’n 1500 euro kan je je wel voorstellen dat het sparen best lang kan duren. Dan zijn daar ook nog de varkens. Ook deze worden in grote getallen een kopje kleiner gemaakt. Niet persé voor in de hemel, maar wel als offer en etenswaar.

Gedurende een begrafenis, die vaak zo’n 3 tot 7 dagen kan duren, worden alle gasten op een bepaalde plek binnen het voorouderlijk complex geplaatst. De belangrijke mensen mogen plaats nemen onder de rijsthuisjes terwijl de rest moet verblijven op tijdelijk gebouwde bamboe frames. Bij grote begrafenissen komen er honderden mensen en moeten er dus veel tijdelijke onderkomens gebouwd worden. Deze kunnen soms wel twee verdiepingen hoog worden. De buffels, varkens, tijdelijke gebouwen en voorzieningen kunnen bij een grote begrafenis tot in de 600.000 euro lopen. En dan ook nog te bedenken dat ze niks hergebruiken. Het is uit den boze om dezelfde gebouwen en voorzieningen te laten staan en voor een andere begrafenis te gebruiken.

Zodra de daadwerkelijke begrafenis start wordt het lichaam verplaatst naar de noordzijde van het huis. Noord is boven en dus dichter bij de hemel. Er vinden slachtingen van buffels en varkens plaats. Veel eten, gezang en gebeden komen in deze dagen naar voren tot het moment van begraven. Bij dit volk draait alles om harmonie en balans. Noord vs zuid, west vs oost en zo zit er ook een symboliek in de plaats van begraven. Wanneer er binnen een koppel een ritueel heeft plaats gevonden in het huizencomplex van de vrouw dan wordt het lichaam begraven in de tombe van de man en andersom. Uiteindelijk worden alle Toraya’s waar ze ook zijn in de wereld terug gebracht naar de voorouderlijke tombes. Voor de tombes worden van oudsher natuurlijk grotten gebruikt om de lichamen in op te slaan. Later toen het Christendom het in dit gebied is gaan overnemen werden dat tombes op de grond. In de huidige tijd kiezen families zelf voor een begrafenis in de berg of in de grond. Omdat er bij het begraven veel sieraden, geld en goud met de overledenen mee worden begraven (ze hebben het immers nodig in die hemel daar boven) bouwen ze tegenwoordig een grote deur voor de ingang van de zelf uitgehouwen grot. Ter voorkoming van diefstal en wilde dieren.

Een eigenaardigheid aan dit land en het volk is dat ze eens in de zoveel jaar (het verschilt per regio) de lichamen uit hun graf halen en volledig verschonen. Met schone nieuwe kleren en volledig gewassen worden de lichamen weer terug geplaatst. We weten niet helemaal precies waarom, maar het zal vast te maken hebben met respect. Dit geld ook voor de houten poppen welke de overledene representeren. Zo’n ‘pop’ krijg je niet zomaar. Daarvoor moeten er minimaal 24 waterbuffels het loodje leggen, anders geen Tau-tau voor jou!

Al met al komt het neer op een hoop rituelen, religie en overtuigingen die wij niet altijd even goed begrijpen. Het is mooi om te zien dat ze wel toegewijd zijn in wat ze geloven en dat ze de dood niet zien als het einde van het leven, maar een stap richting het paradijs.